Có lẽ rất khó để nói rằng hình vuông là hình đối lập với hình tròn, nhưng thực tế khi nhắc đến hình tròn người ta lại hay nghĩ là tròn thì đối lập với vuông. Trong ngôn ngữ kí hiệu và biểu tượng cũng gần như thế. Hình vuông và hình tròn vừa có ý nghĩa đối lập, vừa có ý nghĩa bổ sung và bù đắp cho nhau.

Hình vuông cũng là 1 trong những hình kỷ hà được sử dụng nhiều nhất và rộng rãi nhất trên toàn cầu trong ngôn ngữ các biểu tượng. Nhưng điều kì lạ là nó lại luôn khó nhận thấy hơn rất nhiều so với hình tròn, hay ít nhất là nó rất “trầm” trong việc khuấy động thị giác.

Trước tiên, hình vuông là biểu tượng của đất, đối lập với trời là hình tròn. Nhưng ở 1 cấp độ khác, nó cũng là biểu tượng của vũ trụ được sáng tạo, bao gồm cả đất lẫn trời.

Hình vuông bị "trói chặt" vào 4 góc của nó. Nó biểu trưng cho sự chững lại, hoặc cho khoảnh khắc được tách rời vì vậy hình vuông chỉ ý niệm về sự ngưng trệ.

Kim tự tháp là 1 hình ảnh nổi tiếng với đáy hình vuông

Nhiều không gian thiêng liêng có 4 góc: bàn thờ, đền miếu, thành đô, doanh trại quân đội. Nhiều khi hình vuông được vẽ nội tiếp trong hình tròn, tựa như cái đỉnh của đồi tròn cũng như các đền, miếu được đặt ở giữa các hình tròn-đồi bao quanh như thành La Mã là 1 ví dụ.

Platon xem hình vuông và hình tròn là cái đẹp tuyệt đối. Abu Ya’qub, hoàng đế Ả rập thế kỉ XII cho rằng con số 4 - số của hình vuông là con số toàn năng nhất của mọi con số. Người Do thái biến 4 chữ cái thành tên không được phát âm của Thành thần (Jhvl). Những nhà thần bí học theo trường phái Pythagore lấy Tetraktys ( loạt 4 số đầu tiên cộng lại thành 10: 1+2+3+4=10 ) làm cơ sở cho học thuyết của mình.

Khai triển Pythagor lấy hình vuông làm cơ sở

Ở Trung Quốc xưa, người ta quan niệm vũ trụ có hình vuông. Ý niệm cổ xưa cho rằng quả đất hình vuông, thổ thần được biểu trưng bằng 1 mô đất hình vuông, kinh đô cũng hình vuông, lãnh địa của vua chúa cũng thế. Từ đó khiến cho nhà cửa, ruộng đất hay hội quán của những hội bí mật cũng hình vuông.

Thành lũy cũng lấy hình vuông làm nguyên mẫu

Trong truyền thuyết đạo Kito thì hình vuông 4 cạnh ứng với 4 phương, biểu trưng cho vũ trụ, 4 góc ứng với 4 nguyên tố. Như trong tiểu thuyết (đã được chuyển thể thành phim) “Thiên thần và ác quỷ” nổi tiếng của Dan Brown ta cũng thấy 4 nguyên tố chính cấu thành nên vũ trụ được xếp chung trong 1 hình vuông mà khi xoay ngược xuôi vẫn đọc được trọn vẹn.

Trong chiêm tinh học, hình vuông biểu hiện bằng góc 90, biểu trưng cho chướng ngại, của sự phân liệt, của khó khăn, ngăn trở, kìm hãm, của những nỗ lực tất yếu bằng những đường 1 phần 4 chia cung Hoàng đạo thành 4 miền khác nhau cũng ứng với 4 nguyên tố là Đất, Lửa, Khí và Nước. Những bản đồ số tử vi cho tới nay vẫn mang hình vuông. 

Hình vuông 4 yếu tố trong “Thiên thần và ác quỷ”

1 lá số tử vi cổ xưa

Ở Anh có nhiều nhà thờ hình vuông như nhà thờ lớn ở Oxford, nhà thờ Ramsey, Saint Cross. Ở Đức, đa số các nhà thờ có hậu cung hình vuông thuộc dòng Xito, tại Pháp cũng vậy.

Khải hoàn môn nằm trọn trong 1 hình vuông

Hình vuông cũng chiếm 1 vị trí tối quan trọng trong đạo Hồi. Nhà của Thượng đế có hình vuông, tim của con người bình thường theo họ cũng có hình vuông, có 4 khả năng cảm ứng với Thượng Đế, thiên thần, con người và ác quỷ. 

Ở phương Đông cổ đại, người Babylone cho rằng hình vuông chỉ để tổng số 1 phép cộng, biểu thị ý niệm về sự tập hợp trong 1 giới hạn. Kết hợp tròn - vuông luôn gợi nhớ đến cặp liên kết trời - đất.

Trong khoa học và ký tượng, hình vuông phương thuật hay còn gọi là "ma phương" luôn là 1 bí ẩn. Ma phương là những hình vuông chia làm bình phương của 1 số nguyên ô vuông, như hình vuông 2x2, 3x3, 4x4… và trong đó người ta điền các số từ 1 tới số lớn nhất sao cho tổng các hàng dọc, ngang và 2 đường chéo luôn bằng nhau.

Ma phương 6x6 và 1 bản khắc cổ xưa

Ở Việt Nam hay các nước phương Đông, hình vuông cũng tượng trưng cho đất, cho sự hoàn hảo. Chẳng thế mà bánh chưng có hình vuông và người ta vẫn hay nói "mẹ tròn con vuông". 

Bánh chưng cũng có hình vuông nhé :P