Để dùng 1 từ về "Ngày xưa có một chuyện tình", đây là một cuốn truyện xuất sắc nhất về tình yêu trong nhiều năm trở lại đây của Nguyễn Nhật Ánh, ngồi chung mâm với những "Cô gái đến từ hôm qua", "Còn chút gì để nhớ", và tiệm cận với đỉnh cao "Mắt Biếc" cách đây đã ngót nghét hai ba chục năm.

Có cảm tưởng rằng tác giả lấy cảm hứng từ tựa phim khá phổ biến trong năm ngoái là "Tình yêu không có lỗi, lỗi ở bạn thân", câu chuyện tình tay ba giữa Vinh, Phúc và Miền được dựng lên đầy tính thực tế, đậm chất thơ và quan trọng nhất là tôn vinh tình bạn, tình yêu đầy cao cả. Cốt truyện hết sức gần gũi mà ta hay gặp trong văn chương, điện ảnh và đời sống: 2 chàng trai là bạn thân của nhau, cùng yêu một cô bạn cùng lớp; ấy thế nhưng dưới ngòi bút điêu luyện, sự từng trải cùng giọng văn lôi cuốn không lẫn đi đâu được của mình, Nguyễn Nhật Ánh vừa kể một chuyện tình, vừa lồng ghép khéo léo những kiến giải và nhân sinh quan của ông về tình yêu, về hạnh phúc, về bổn phận và trách nhiệm - là điều mà các nhà văn vẫn thường chật vật để cân bằng và làm sao truyền tải đến độc giả một cách tinh tế nhất.

Vẫn bắt đầu bằng một tình huống truyện giản dị về tình yêu của những cô cậu học trò còn ngồi trên ghế nhà trường, Nguyễn Nhật Ánh nhanh chóng cho các nhân vật của mình lớn lên và đối diện với cuộc sống phũ phàng. Đặt nhân vật của mình vào những hoàn cảnh éo le vốn không phải là một kỹ thuật gì xa lạ, nhưng có lẽ cũng đã rất lâu rồi nhà văn mới lại dùng đến, sau nhiều năm viết những cuốn truyện hay, dễ đọc và cũng dễ cảm dành cho lứa tuổi thiếu niên trở lên. Tác phẩm này thì khác hẳn - gần gũi với thời "Còn chút gì để nhớ" và "Mắt Biếc" hơn - các nhân vật đứng trước những khó khăn của cuộc đời đã vấp ngã, đã sai lầm và đã phải trả giá. Rốt cục thì, có ai trưởng thành mà chưa từng làm sai? Có ai hạnh phúc trong tình yêu mà chưa từng đau khổ? Điều quan trọng là, sau những vấp váp và sai lầm đấy, ta có thể đứng lên làm lại cuộc đời không, ta có thể rút kinh nghiệm, nhìn thấy vì sao sai và tránh đi nếu lần sau gặp phải hay không. Đó chính là điểm khác biệt của "Ngày xưa có một chuyện tình" so với các tác phẩm gần đây của tác giả: day dứt hơn, sâu sắc hơn, trưởng thành hơn.

Và vẫn như những lần ta đọc Nguyễn Nhật Ánh trước đây: ta thấy tuổi thơ, thấy câu chuyện, và thấy bản thân mình trong đó. Tôi bây giờ vẫn luôn tin vào tình yêu bao gồm sự hy sinh không tính toán, không vụ lợi - có phần chân thật mà ngây thơ. Có những lúc ghen tuông, có những lúc ti tiện, ích kỷ, tham lam, yếu đuối và ngu ngốc - Vinh cùng với Phúc, Miền gần gũi như chính chúng ta ngoài đời thực. Bằng cách đó, tác giả đưa ra quan điểm của mình về tình yêu và hạnh phúc thông qua những tự sự của nhân vật tới với chúng ta một cách nhẹ nhàng, không hề lên gân, không hề sáo rỗng: tình yêu - xuất phát từ sự chân thành - có thể rất lâu ta mới cảm nhận được, nhưng là thứ tình yêu thực sự bền vững, thực sự mang đến hạnh phúc.

Còn rất nhiều điều tôi muốn nói về tác phẩm xuất sắc này của Nguyễn Nhật ÁNh - như kỹ năng kể chuyện dưới nhiều góc nhìn mà góc nhìn nào cũng chân thực; như khả năng xây dựng bối cảnh tài tình, như hàng loạt những câu trích dẫn đắt giá, nhưng những điều đó gần như đã quá quen thuộc với độc giả. Ở trên tôi chỉ chia sẻ phần nào niềm cảm kích của mình với một câu chuyện và cách kể chuyện quen mà lạ: nhẹ nhàng như gió thoảng mà sâu sắc như biển khơi. Xin được trích lại một đoạn của tác phẩm để kết:

"Và con tim, như lịch sử nhân loại đã chỉ ra, lắm khi vượt đèn đỏ hoặc đi vào đường một chiều. Bởi cũng như con người, con tim luôn có những giới hạn. Nó cũng đầy rẫy những lỗi lầm.

Nhưng cho dù như vậy, lỗi lầm của con tim là lỗi lầm đáng tha thứ nhất trong các loại lỗi lầm mà loài người mắc phải"