Những gì tôi nghe, tôi sẽ quên
Những gì tôi thấy, tôi sẽ nhớ
Những gì tôi làm, tôi sẽ hiểu
- Khổng Tử -
Điều đó cho thấy tầm quan trọng của học tập từ thực tế hoạt động và đây được coi là những nguồn gốc tư tưởng đầu tiên của “Giáo dục trải nghiệm”.
Tiết học sinh học “ Đặc điểm bên ngoài của lá” của học sinh lớp 6A5
1. Giáo dục trải nghiệm là gì?
Theo Hiệp hội Giáo dục trải nghiệm quốc tế thì Giáo dục trải nghiệm là một phạm trù bao hàm nhiều phương pháp trong đó người dạy khuyến khích người học tham gia trải nghiệm thực tế, sau đó phản ánh, tổng kết lại để tăng cường hiểu biết, phát triển kỹ năng, định hình các giá trị sống và phát triển tiềm năng bản thân, tiến tới đóng góp tích cực cho cộng đồng và xã hội.
Người dạy ở đây có thể là: giáo viên, tình nguyện viên, hướng dẫn viên, huấn luyện viên, bác sỹ tâm lý... Nó nói lên tính đơn giản, đa dạng, phổ biến và ứng dụng của “Giáo dục trải nghiệm”.
Người học sẽ huy động một cách toàn diện về trí tuệ, cảm xúc, thể chất, kỹ năng và các quan hệ xã hội của bản thân trong quá trình tham gia; yêu cầu người học phải sáng tạo, tự chủ, tự ra quyết định và thỏa mãn với kết quả đạt được.
Thông qua Giáo dục trải nghiệm, người học được tham gia tích cực vào việc: đặt câu hỏi, tìm tòi, trải nghiệm, giải quyết vấn đề, tự chịu trách nhiệm. Kết quả của trải nghiệm không quan trọng bằng quá trình thực hiện và những điều học được từ trải nghiệm đó, tạo cơ sở nền tảng cho việc học và trải nghiệm của cá nhân đó trong tương lai.
2. Một số kỹ thuật dạy - học qua trải nghiệm:
Quy trình dạy - học qua trải nghiệm được thể hiện bằng “Vòng tuần hoàn” theo mô hình 5 bước khép kín như dưới đây:
GV điều hành lớp; HS thảo luận nhóm, làm bài tập, đóng vai, trò chơi mô phỏng...; HS thông báo kết quả, cảm tưởng, phản ứng và phát hiện ra cách giải quyết vấn đề; HS và GV cùng nhau phân tích theo hướng: ai, cái gì, ở đâu, khi nào, tại sao..; GV khái quát hóa kiến thức và đúc kết bài học và những hướng vận dụng kiến thức vào thực tế.
Tiết học sinh học “Cấu tạo ngoài của thân” của học sinh lớp 6A5
3. Các hình thức thường vận dụng trong dạy học trải nghiệm là:
Thảo luận nhóm: Nhiệm vụ cụ thể của GV là giúp đỡ, dẫn dắt HS, làm nảy sinh tri thức ở HS. Trong một bài học,GV chỉ nêu ra các tình huống, học sinh được đặt trong các tình huống ấy sẽ cảm thấy có vài vấn đề cần giải quyết.Các em phải tự tìm ra các phương pháp có thể hy vọng giải quyết vấn đề, và cuối cùng phải tìm ra một phương pháp tối ưu. Sau đó HS thảo luận, trao đổi với nhau và đi đến các kết luận phù hợp với ý đồ của giáo viên, hoặc tài liệu.
Tiết học sinh học “Đặc điểm bên ngoài của lá” của học sinh lớp 6A3 và 6A5
Nghiên cứu tình huống: Có nhiều cách dạy học bằng tình huống: có thể dùng các bài đọc ( sách, báo) làm các ví dụ minh họa và mở rộng vấn đề cho từng đề mục lý thuyết.; dùng vài tình huống lớn để giảng dạy
Đóng vai, trò chơi: GV hướng dẫn học sinh đóng vai hoặc tham gia một số trò chơi để giải quyết một số tình huống thực tế.
Học tập từ thực tế: Giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát thực tế, ghi chép các vấn đề có liên quan đến nội dung học tập, sau đó trao đổi, chia sẻ với bạn và giáo viên để đi đến kết luận. Ví dụ, khi dạy bài “Đặc điểm bên ngoài của lá”:
+ Học sinh tìm hiểu đặc điểm bên ngoài của lá về màu sắc, kích thước, hình dạng; những đặc điểm đó có tác dụng nào trong việc thu nhận ánh sáng để quang hợp.
+ Các kiểu lá: lá đơn và lá kép; tìm được cây có kiểu lá đó.
+ Các kiểu gân lá: gân hình mạng, gân song song, gân hình cung; tìm được cây có kiểu gân lá tương ứng.
+ Cách sắp xếp của lá trên thân và cành: mọc cách, mọc đối, mọc vòng; tìm cây có cách sắp xếp lá tương úng
Trong quá trình trải nghiệm thực tế, các nhóm học sinh trao đổi và ghi chép lại thành bài thu hoạch, giáo viên có thể chấm điểm thực hành.
Tất nhiên tùy tính chất của môn học và qui mô của lớp học mà chúng ta có thể sử dụng các kỹ thuật nêu trên một cách linh hoạt và hiệu quả.
4. Tác dụng của dạy - học trải nghiệm:
Phương pháp buộc HS phải sử dụng tổng hợp các giác quan: nghe, nhìn, chạm, ngửi... tăng khả năng lưu giữ những điều đã học được lâu hơn; có thể tối đa hóa khả năng sáng tạo, tính năng động và thích ứng của người học.
Việc trải qua quá trình khám phá kiến thức và tìm giải pháp giúp phát triển năng lực cá nhân và tăng cường sự tự tin; việc học cũng trở nên thú vị hơn với học sinh và việc dạy trở nên thú vị hơn với giáo viên. Học sinh được khám phá thế giới thiên nhiên, biết được thêm rất nhiều tên của các loài cây, yêu thiên nhiên và bảo vệ cây.
Khi chủ động tham gia tích cực vào quá trình học, học sinh được rèn luyện về tính kỷ luật. Học sinh cũng có thể học các kĩ năng sống mà được sử dụng lặp đi lặp lại qua các bài tập, hoạt động, từ đó tăng cường khả năng ứng dụng các kĩ năng đó vào thực tế.
Với phương pháp học thông qua trải nghiệm luyện được cho HS cả về kiến thức và kĩ năng học tập, từ đó tăng cường khả năng ứng dụng các kĩ năng đó vào thực tế. Nhờ vậy các em sẽ có một kho tàng kiến thức vững chắc, trang bị cho bản thân kĩ năng xã hội một cách toàn diện.
